In de beginfase van dementie is het verstandig om alle contracten op naam van de (gezonde) partner te zetten. Ook al is iemand met dementie nog wilsbekwaam. Denk aan het energiecontract, huurcontract en de auto.

Let op! Dat wil niet zeggen dat de persoon met dementie niks meer zelf mag regelen. Dat kan gewoon doorgaan, onder de naam van de partner. Staat de administratie op de naam van de gezonde partner? Dan scheelt dat vaak veel gedoe op een later moment. Doe je dat later pas? Dan moet degene met dementie bij alle regelzaken toestemming.

Iemand die zelfstandig een beslissing kan nemen en de gevolgen van die beslissing overziet, noemen we wilsbekwaam. Maar dementie is een progressieve ziekte. Het wordt erger. Er komt een moment dat iemand met dementie zelf geen beslissingen meer kan nemen en wilsonbekwaam wordt.

Het is verstandig om voor de tijd dat iemand wilsonbekwaam wordt, vast te leggen wie de financiën vertegenwoordigt. Dit regel je met een volmacht. Deze volmacht kun je opnemen in een levenstestament. Hierin kan je ook de vertegenwoordiging voor medische beslissingen vastleggen. Een levenstestament regel je via de notaris.

De vertegenwoordiger (gevolmachtigde) neemt pas alle financiële taken over op het moment dat je niet meer wilsbekwaam bent. Dus op het moment dat je zelf niet meer in staat bent beslissingen te nemen.

Is er niets geregeld?

Is er niets geregeld als iemand met dementie wilsonbekwaam wordt? Dan wijst de rechter waarschijnlijk een bewindvoerder en eventueel een mentor toe. Dit noemen we beschermingsbewind. Dit is de minst ingrijpende maatregel. Een bewindvoerder regelt de financiële zaken. Een mentor (vertegenwoordiger) neemt beslissingen over verzorging, behandeling en begeleiding.

Een bewindvoerder vraag je aan bij de kantonrechter. Iedere meerderjarige kan bewindvoerder zijn. De kantonrechter zal een bewindvoerder aanstellen die dichtbij staat: de partner, ouder, kind, broer of zus. Het is ook mogelijk met twee personen het bewind te voeren. Lukt het niet met iemand dichtbij, dan kan de kantonrechter een professioneel bureau als bewindvoerder aanstellen.

Verantwoordelijkheden en verplichtingen van een bewindvoerder

Als bewindvoerder regel je financiële zaken en beheer je het vermogen. Je bent vrij om te handelen en hoeft niet te overleggen met bijvoorbeeld de familie. Je kunt een vergoeding vragen voor het werk dat je doet. Jaarlijks leg je als bewindvoerder verantwoording af aan de kantonrechter. Op die manier is onafhankelijk toezicht gegarandeerd.

De kantonrechter moet in een aantal gevallen specifiek toestemming geven:

• uitgaven boven de 1500 euro
• verkoop van het huis
• afsluiten van hypotheken
• huur of verhuur
• aangaan of verstrekken van leningen
• beleggen van geld
• schenken of aannemen van schenkingen
• starten van een juridische procedure

Een professionele bewindvoerder inschakelen

Kan of wil niemand in de familie bewindvoerder zijn? Dan kun je er ook voor kiezen om een professionele bewindvoerder in te schakelen. Professionele bewindvoerders en inkomensbeheerders moeten voldoen aan vastgestelde kwaliteitseisen. Ze mogen voor hun diensten een bepaald bedrag per jaar in rekening brengen.

Een professionele bewindvoerder kan ook eenmalige intakekosten en afwikkelingskosten berekenen als de bewindvoering stopt. Heeft je naaste met dementie een minimuminkomen? Dan kun je hiervoor bijzondere bijstand aanvragen bij de sociale dienst van de gemeente.

Op de websites van de branchevereniging NBBI kun je een professionele bewindvoerder vinden.

Curatele is een strengere maatregel. De curator beslist over de financiële en de zorgzaken van je naaste met dementie. Dat kan een goede keuze zijn als er een groot risico is op financieel misbruik. Of als je naaste met dementie regelmatig impulsief grote aankopen doet. Dan is er extra bescherming nodig.

Curatele vraag je aan via de kantonrechter. Deze maatregel is voor de financiële én niet-financiële belangen. Iemand die onder curatele is gesteld, is daarmee handelingsonbekwaam verklaard. Deze persoon mag geen enkele rechtshandeling meer verrichten zonder toestemming van de curator.

Iedere meerderjarige zoals de partner, familielid of vriend, kan curator zijn. Je kunt ook een professionele curator inschakelen. Een rechtspersoon, bijvoorbeeld een accountantskantoor, kan géén curator zijn. 

Verantwoordelijkheden en verplichtingen van een curator

De taken van een curator gaan verder dan die van een bewindvoerder. Zo kun je als curator een aankoop van je naaste achteraf ongedaan maken. Een bewindvoerder heeft die bevoegdheid niet.

Zodra je curator bent, stuur je binnen enkele weken een overzicht van de goederen die onder de curatele vallen naar de kantonrechter. Ook houd je de boekhouding van je naaste bij. Als je naaste geen eigen rekening heeft, open je die, speciaal voor de inkomsten en uitgaven. Een curator legt net als een bewindvoerder jaarlijks verantwoording af aan de kantonrechter.

Onder curatele stellen bij dementie

Soms is het verstandig om te kiezen voor curatele als beschermingsmaatregel. Bijvoorbeeld als je naaste met dementie vaak impulsief en ongeremd handelt. Dat doe je voor je naaste met dementie. En voor anderen in de omgeving die de dupe kunnen worden van het gedrag. Je naaste met dementie kan zelf curatele aanvragen. Maar meestal doen dit familieleden of het openbaar ministerie (OM).

Het aanvragen van een bewind of curatele kan ingrijpende gevolgen hebben. De verantwoordelijkheid over de financiële zaken van je naaste met dementie komt in andere handen. Het is goed deze beslissingen te bespreken met familieleden of andere belanghebbenden. Zo voorkom je misverstanden en onenigheid achteraf. Dit kun je bespreken tijdens een familiegesprek. Wanneer je eenmaal curator of bewindvoerder bent, is het verstandig een familiegesprek te organiseren bij belangrijke beslissingen. Komen jullie er onderling niet uit? Dan kun je mediation overwegen.

Let op! De bewindvoerder of curator heeft ook zeggenschap over kapitaal dat je naaste samen met de partner heeft. Denk aan vermogen dat in het huis zit vanwege een huwelijk in gemeenschap van goederen. De partner van de persoon met dementie kan ervoor zorgen dat alléén het vermogen onder bewind wordt gesteld.

Financiële beslissingen kunnen best ingewikkeld zijn. Kom je er zelf of onderling niet uit? Onderstaande organisaties kunnen je misschien verder helpen:

• ANBO-PCOB Advieslijn. Bij de ANBO-PCOB Advieslijn kunnen leden terecht met vragen op het gebied van Inkomen, Gezondheid en Wonen & Woonomgeving. De Advieslijn is bereikbaar van dinsdag tot en met vrijdag van 10.00 tot 15.00 uur. Het nummer is 0348 46 66 88. Mailen kan ook: adviesteam@anbo-pcob.nl.
• KBO (Katholieke Bond voor Ouderen). Vind een KBO-afdeling in de buurt, door op Google te zoeken naar 'KBO' en de provincie waarin je woont. Bijvoorbeeld 'KBO Utrecht'. KBO afdelingen hebben voor leden vrijwilligers klaar staan die je verder kunnen helpen. Ook als het gaat over inkomen en pensioenen. 
• SOMNL (Samen voor Ouderen met een Migratieachtergrond in Nederland). Geeft voorlichting op locatie voor ouderen met een migratieachtergrond en mensen die dicht bij hen staan. Ook over onderwerpen als pensioen en AOW.