Problemen met eten en drinken bij dementie

Dementie kan zorgen dat je minder eet en drinkt. Of opeens andere dingen eet. In het begin gaat eten en drinken nog wel goed. De problemen komen meestal in een latere fase van dementie.

Hoe komt dat? Het kan meerdere oorzaken hebben:

• Als dementie erger wordt, is eten en drinken lastiger. Het kan zijn omdat je door de schade in de hersenen niet meer snapt waaróm je moet eten. Of hoe het moet. Dementie kan zorgen dat je niet meer begrijpt hoe je een mes en vork gebruikt.
• Dementie maakt onrustig en angstig. Als je niet de rust voelt om te blijven zitten tijdens de maaltijd, eet en drink je minder.  
• Dementie kan ook zorgen dat je niet beseft dat je wil eten. Je begint er uit jezelf niet aan, omdat je hersenen geen seintje geven.
• Geen trek hebben omdat je niet goed kunt aangeven wat je wel en niet lust.
• Als je verdrietig of somber bent, heb je minder honger.
• Een lichamelijke oorzaak. Je hebt geen honger door ziekte, pijn, medicijnen, of je darmen zijn verstopt. Bij dementie kun je niet altijd zelf vertellen wat er aan de hand is. Het is belangrijk dat een (huis)arts deze problemen op tijd herkent. Die kan helpen.
• Problemen met het gebit. Iemand met dementie kan een ontsteking hebben in de mond, zonder dat aan iemand te kunnen vertellen. Het kan ook tandpijn zijn, of een kunstgebit dat niet goed past.
• Problemen met slikken. Slikproblemen komen veel voor bij dementie. Het is een kenmerk van de ziekte. 

Het is belangrijk om eet- en drinkproblemen snel op te lossen. Te weinig drinken, te weinig eten of ongezond voedsel is niet goed. De spieren verslappen en je wordt sneller ziek. Door te veel eten krijg je overgewicht Maar ook een hogere bloeddruk, hogere cholesterol en andere problemen.

Eet je goed, dan heb je een beter leven. Je bent minder moe, hebt minder vaak ontstekingen en wordt sneller beter na ziekte.

Te weinig eten is gevaarlijk, maar te veel eten ook. Dat zorgt voor overgewicht. Let op: Overgewicht kan ook andere oorzaken hebben dan te veel eten:

• Het kan zijn dat het lichaam vocht vasthoudt. Dat noemen we oedeem. Het lijkt misschien of iemand ‘te dik’ is, maar het kan dus vocht zijn. Ook dat is niet goed. Praat erover met de huisarts.
• Overgewicht hoeft niet te komen door te veel eten. Het kan ook komen door te weinig bewegen. Of minder bewegen dan vroeger.
• Medicijnen kunnen ook zorgen dat je zwaarder wordt.

Zorg je voor iemand met dementie en ben je bang voor overgewicht? Bespreek met de behandelend arts of een dieet verstandig is. Hoeveel last heeft de ander van het eigen gewicht? En hoeveel plezier geeft lekker eten? Dat verschilt per persoon.

Genoeg drinken is erg belangrijk. Het beste is om minimaal 1,7 liter per dag te drinken. Bij minder kun je uitdrogen. Dat is gevaarlijk. Braken, diarree en warm weer maken het erger.

Veel mensen met dementie voelen geen dorst, terwijl het lichaam wél dorst heeft. De hersenen geven het signaal niet goed meer door.

Als te weinig drinkt, raak je uitgedroogd. Uitdroging bij dementie herken je aan:

• weinig plassen
• urine is donker en ruikt sterk
• dorst
• duizeligheid
• snel vallen
• sufheid
• moeilijk kunnen poepen (verstopping)

Uitdroging heeft ernstige gevolgen. Je kunt in de war raken. Dat heet een delier. Uitdroging kan ook zorgen voor een blaasontsteking, longonsteking, doorligwonden of nierstenen.

Het eten serveren:

• Zorg voor een goede houding. Goed zitten of liggen helpt om goed te eten.
• Er zijn handige producten te koop, zoals speciaal bestek. Kijk eens op de Hulpmiddelenwijzer van Vilans.
• Eet samen. Zien eten doet eten.
• Zorg voor geuren en geluiden uit de keuken
• Wat zijn iemands eetgewoonten? Wie altijd rijst at met een lepel, wil nu geen rijst eten met een vork.  
• Zorg voor een ontspannen sfeer.
• Een televisie of pratende mensen kunnen afleiden van het eten.
• Zorg voor kleurrijk eten en leg het op een bord met een andere kleur. Dan is het goed te zien.

Het eten zelf:

• Meerdere kleinere maaltijden per dag is beter dan drie keer een grotere maaltijd.
• Zorg voor gezonde snacks die makkelijk te pakken zijn.
• Is kauwen moeilijk? Zorg dan voor zachter eten.
• Iets kleins eten voor de maaltijd is goed, dat zorgt voor trek.
• Suiker, honing, saus of appelmoes maken een maaltijd soms lekkerder.
• Vergeet het toetje niet.

Drinken:

• Is drinken lastig? Er bestaan drinkbekers en meer handige producten. Kijk eens op de hulpmiddelenwijzer van Vilans.
• Drink samen.
• Thee of koffie kennen we. Denk ook eens aan warme chocolademelk en anijsmelk in de winter, of een milkshake of ijsje in de zomer.
• Geef ook eens een ijslolly.
• Geef water of sap bij iedere maaltijd.
• Watermeloen, komkommer en tomaten bevatten ook water.
• Probeer ook eens iets hartigs aan te bieden. Zoals tomatensap of bouillon. Let wel op dat daar vaak veel zout in zit.
• Bied het drinken steeds opnieuw aan.
• Een ‘eigen’ vertrouwde beker of mok kan helpen.
• Probeer of een doorzichtig glas helpt, of juist een felgekleurde beker.

Veel van deze tips komen van Vilans. Wil je meer advies? Bekijk de handreiking ‘Eten en drinken voor mensen met dementie in het verpleeghuis’.