Zorg en hulp als je thuis woont met dementie: wie is wie?

Nog vóór dat er een diagnose is kun je zelf al het gevoel hebben dat er ‘iets niet klopt’. Ook als het niet om jezelf gaat, maar om iemand die dichtbij jou staat, kun je merken dat er iets mis is. Een voorbeeld: Je partner, ouder of vriend(in) is de laatste tijd wel erg vergeetachtig. Of hij of zij vergeet de route naar huis of heeft problemen met praten. Waar kun je dan terecht? 

• De huisarts
  De huisarts is de eerste stap. De huisarts kan bij een vermoeden van dementie verschillende tests uitvoeren om te kijken hoe het met het geheugen gaat. Een van die tests is de MMSE-test. Soms heb je meteen duidelijkheid (een diagnose) maar lang niet altijd. Soms word je doorverwezen naar het ziekenhuis, een geheugenpoli. Het kan ook dat een specialist ouderengeneeskunde je thuis komt bezoeken.
   
• De praktijkondersteuner (POH)
  Ben je al wat ouder of is je naaste op leeftijd? Dan kan ook de praktijkondersteuner van de huisarts (POH) een eerste persoon zijn waar je terecht kunt. Ouderen vanaf 65 jaar komen daar vaker voor bijvoorbeeld het meten van de bloeddruk, bloedsuiker of een urineonderzoek. Omdat de praktijkondersteuner jou en/of je naasten al kent, kan hij of zij ook signalen oppikken. Hij of zij zal je doorverwijzen naar het spreekuur van de huisarts. Of soms de MMSE-test afnemen.  
   
• De wijkverpleegkundige
  Ook de wijkverpleegkundige zou het kunnen opvallen dat het niet zo goed gaat met jou of met je naaste. Dit kan natuurlijk alleen als er al een wijkverpleegkundige aan huis komt, bijvoorbeeld omdat je al lichamelijke klachten hebt en daarbij hulp krijgt. Denk bijvoorbeeld aan stomazorg of de verzorging van een wond. Of hulp bij het wassen, douchen en aan- en uitkleden.  

Na een bezoek aan de huisarts kan het zijn dat je wordt doorverwezen. Er zijn verschillende manieren waarop de diagnose gesteld kan worden. Met deze mensen kun je te maken krijgen: 

• Neuroloog 
  Als de huisarts je doorverwijst naar het ziekenhuis, dan kun je op verschillende afdelingen terecht komen. Dat is afhankelijk van het ziekenhuis. Je kunt bijvoorbeeld terechtkomen op de afdeling geriatrie of bij neurologie. Ook kan het zijn dat je naar een geheugenpoli moet. Een neuroloog wordt meestal betrokken als iemand al de ziekte van Parkinson heeft, of als iemand jonger is dan 65 jaar en mogelijk dementie heeft. 
   
• Internist ouderengeneeskunde
  Een internist ouderengeneeskunde houdt zich bezig met oudere mensen die geheugenproblemen hebben. 
   
• Klinisch geriater
  Zijn er meerdere problemen? Zoals lichamelijke klachten of psychische klachten? Dan kan het zijn dat je bij een klinisch geriater terecht komt.

• Specialist ouderengeneeskunde 
  Misschien kun je niet naar het ziekenhuis. Omdat het lichamelijk niet mogelijk is of omdat je er te veel stress van krijgt. Dan kan de huisarts vragen of een specialist ouderengeneeskunde aan huis kan komen. Voorheen werd de specialist ouderengeneeskunde de verpleeghuisarts genoemd. Deze specialist heeft vaak langer de tijd. Het voordeel is dat hij/zij meteen bij je thuis komt en dus ziet hoe je woont en leeft.
   
• Casemanager
  Hoe eerder je een casemanager krijgt, hoe beter. Het kan zijn dat de huisarts je al vertelt over de casemanager voordat je zeker weet of het dementie is. De aanvraag kan ook lopen via de praktijkondersteuner van de huisarts (POH) of via het ziekenhuis. De casemanager helpt bij het regelen van allerlei praktische zaken en is de vaste begeleider van de persoon met dementie en van de mantelzorger. 

• Casemanager en huisarts
  De casemanager en huisarts blijven betrokken. Je kunt hen altijd vragen stellen. Tot het moment dat de persoon met dementie wordt opgenomen in het verpleeghuis, blijven de huisarts en de casemanager betrokken.
   
• Mantelzorgmakelaar
  Een mantelzorgmakelaar is er alleen voor de mantelzorger. Dat is meteen het grote verschil met de casemanager. Bij de mantelzorgmakelaar kan de mantelzorger terecht voor allerlei vragen. Zo kan hij of zij helpen bij het vinden van respijtzorg, dagbesteding, of helpen bij het aanvragen van een persoonsgebonden budget (pgb). De mantelzorgmakelaar biedt ondersteuning, luistert naar de mantelzorger en kan ook mee naar ingewikkelde gesprekken.
   
  Een mantelzorgmakelaar is niet gratis. Soms kun je een vergoeding krijgen vanuit de zorgverzekering, de aanvullende verzekering, via de gemeente (meestal vanuit de WMO) of via je werkgever.  
   
• Ouderenadviseur 
  De ouderenadviseur geeft gratis advies aan mensen van 55 jaar en ouder zodat ze langer zelfstandig kunnen blijven wonen. Ook mantelzorgers kunnen bij de adviseur terecht. Een ouderenadviseur kan helpen bij het vinden van cursussen en activiteiten in de buurt. Ook kun je bij hem of haar terecht met praktische vragen over inkomen of vervoer. De gemeente kan je in contact brengen met een ouderenadviseur.  
   
• Thuisbegeleider
  Een thuisbegeleider (of IBT’er - individuele begeleiding thuis) kan helpen met allerlei zaken. Dan gaat bijvoorbeeld om praktische dingen als boodschappen doen, eten koken en meegaan naar afspraken in het ziekenhuis, bij de dokter of tandarts. Maar een IBT’er kan ook mee naar leuke uitjes en gezelligheid bieden. Dan heeft de mantelzorger even tijd voor andere dingen. 
   
  Een thuisbegeleider wordt soms vergoed vanuit de WMO (Wet Maatschappelijke Ondersteuning) via de gemeente (het verschilt per gemeente) of via de WLZ (Wet Langdurige Zorg). In enkele gevallen kan de vergoeding ook lopen via de zorgverzekering. De casemanager kan helpen bij de aanvraag. 
   
• Gemeente (Wet Maatschappelijke Ondersteuning)
  Voor hulp of zorg om langer thuis te kunnen wonen, kun je bij de gemeente terecht. Zij gaan over de Wet Maatschappelijke Ondersteuning. De thuisbegeleider, huishoudelijke hulp of woningaanpassingen kunnen zo (deels) vergoed worden. Het wijkteam of de WMO-consulent van de gemeente gaan over de WMO-indicaties, zo'n indicatie is nodig om een vergoeding te krijgen. Op de website van jouw gemeente vind je hoe je contact met hen kan leggen. Ook hier kan de casemanager bij helpen. Een onafhankelijk cliëntondersteuner, die iedere gemeente heeft, kan ook helpen bij de aanvraag. Deze persoon doet het werk gratis en is onafhankelijk. Op deze website van de overheid staat per gemeente waar je terecht kunt. 
   
• Coördinator dagbesteding
  Gaat je naaste naar dagbesteding? Dan kun je ook te maken krijgen met de coördinator dagbesteding. Met het vinden van een dagbestedingsplek kan de casemanager of de wijkverpleegkundige je helpen.  

• Ergotherapeut
  Behalve de huisarts, een tandarts en andere artsen, zijn er ook andere (para)medici voor lichamelijke problemen. Denk aan een ergotherapeut. Deze specialist bedenkt praktische oplossingen die helpen om zo lang mogelijk alles zelfstandig te kunnen doen. Hij of zij denkt mee als traplopen bijvoorbeeld moeilijker wordt. Een ergotherapeut kan ook helpen bij prikkelverwerking. 
   
• Diëtist 
  Een huisarts kan jou of je naaste doorverwijzen naar een diëtist als eten en drinken een probleem wordt of als slikken moeilijker gaat. 
   
• Fysiotherapeut
  De fysiotherapeut helpt bij het verbeteren van de conditie en het verminderen van pijn. Bijvoorbeeld door te helpen beter te bewegen.  
   
• Ouderenpsycholoog 
  Bij somberheid, verdriet of gedrag dat anderen niet begrijpen, kan een ouderenpsycholoog helpen. Ook als mantelzorger heb je recht op psychologische hulp. Dit wordt vergoed vanuit de basisverzekering.

Er komt een tijd dat jij of je naaste misschien niet meer thuis kunt wonen. Ook in die fase krijg je te maken met verschillende hulpverleners.  

• Casemanager
  De betrokken casemanager kan het proces van opname in een verpleeghuis in gang zetten.  
   
• Zorgbemiddelaar of cliëntenadviseur 
  Vóór opname in een verpleeghuis heb jij of de casemanager dementie al contact met de zorgbemiddelaar of cliëntenadviseur. Hij of zij kan een rondleiding geven in het verpleeghuis waar jij of je naaste naar toe gaat. Ook kan deze persoon advies geven over hoe de opname in zijn werk gaat.  
   
• Bewindvoerder
  Is iemand niet langer wilsbekwaam? Dat bekent dat de persoon met dementie dan zelf geen beslissing meer kan nemen. Is er geen volmacht geregeld (zie kader hierboven), dan regelt een bewindvoerder de geldzaken van iemand met dementie die wilsonbekwaam is. 
   
• Kantonrechter 
  Een kantonrechter wijst een bewindvoerder aan. Vaak gaat het om een familielid die dicht bij de persoon met dementie staat. Denk aan een partner, zoon of dochter. Wordt er niemand gevonden? Dan kan een professioneel bewindvoerder aangesteld worden, die over de geldzaken gaat. Een mentor (ook wel vertegenwoordiger), neemt beslissingen over de verzorging, de behandeling en begeleiding als iemand met dementie dit niet meer zelf kan. Iemand kan ook onder curatele staan. Een curator is eigenlijk een mentor en bewindvoerder in één. 
   
• Advocaat, rechter, onafhankelijk specialist ouderengeneeskunde
  Wordt iemand opgenomen in een verpleeghuis die niet meer wilsbekwaam is, dan gaat het om een niet-vrijwillige opname. Een aanvraag daarvoor loopt via het CIZ (Centrum Indicatiestelling Zorg). Een expert komt op bezoek om te kijken of het thuis echt niet meer gaat. Blijkt dat de persoon met dementie echt niet wil? Dan wordt de aanvraag automatisch een aanvraag voor rechterlijke machtiging. In dat geval komen er een advocaat en rechter aan te pas om iemand op te laten nemen in het verpleeghuis. Een onafhankelijk specialist ouderengeneeskunde, die jullie niet kent, komt thuis langs om te kijken of het echt niet langer gaat.